Lezetxikiko aztarnategian egindako ikerketa berri baten arabera, neandertalak uste baino askoz beranduago daude

American Journal of Biological Anthropology aldizkarian argitaratutako ondorioek baieztatzen dute, halaber, aztertutako hortz-arrastoak direla mendebaldeko Pirinioetako eskualdeko neandertal helduei dagozkien bakarrak.

Lezetxikiko aztarnategiko giza hondarrak aztertzeko gaur egungo metodologiak aplikatuta, egiaztatu ahal izan da neandertalen hondakinak direla. Hala egiaztatu du nazioarteko ikerketa-talde batek, eta Kantauri isurialdeko aztarnategi enblematiko horretan indusketa arkeologikoko lanetan berreskuratutako bi hortz-hondakin isolatu aztertu ditu. Ikerketa honen emaitzak American Journal of Biological Anthropology aldizkarian argitaratu dira, eta Iberiar Penintsularen iparraldean Neandertal berantiarrean zegoela baieztatzen dute.

Ikerketa Bordeuxko Unibertsitateko ikertzaile Diego López-Onaindiak koordinatu du, eta bertan parte hartu dute Marina Lozanok, Institut Català de Paleoecologia Humana i Evolució Social (IPHES-CERCA) erakundeko eta Universitat Rovira i Virgili (URV) unibertsitateko ikertzaileak, Aida Gómez-Roblesek, College London Unibertsitateko ikertzaileak, Natural History Museum Londonek, Álvaro Arrizabalagak, Euskal Herriko Unibertsitateko ikertzaileak eta Mª Eulalia Subiràk, Universitat Autònoma de Barcelonako (UAB) ikertzaileak eta Grup de Recercak Antropologia Biologicako (GREAB) kideak.

Aztarnategi enblematikoa

Lezetxikiko aztarnategia Arrasateko udalerrian dago , zati batean desegindako barrunbe batzuk dituen konplexu karstiko baten erdian. 1927an aurkitu bazuten ere, ia hogeita hamar urte igaro behar izan ziren leku horretan indusketa sistematikoak egiten hasteko. Indusketa horiek bi fasetan egin ziren. Lehenengoa, 1956 eta 1968 artean, J.M. Barandiaranen zuzendaritzapean, eta bigarrena, 1996 eta 2018 artean, Álvaro Arrizabalaga eta Maria José Iriarte-Chiapussoren zuzendaritzapean.

Tradizio arkeologiko zabal horren ondorioz, Lezetxikiko aztarnategia erreferentziazko aztarnategi historikotzat hartzen da historiaurrea ezagutzen delako, bereziki Iberiar Penintsularen iparraldean. Bere sekuentzia estratigrafikoan zehar, historiaurreko ia fase kultural guztiak irudikatuta daude, Behe, Erdi eta Goi Paleolitoko mailekin, giza talde desberdinei dagozkien aztarnak emanez.

Trantsizio-uneak

Giza talde desberdinek denboran zehar izan duten okupazio segida hori oso elementu garrantzitsua da ikertzaileentzat, bereziki trantsizio-uneei dagokienez.

Hori da Lezetxikiko aztarnategiko III. mailaren kasua. Maila honetan, Musteriense izeneko kulturaldiari dagozkion harrizko tresnak daude irudikatuta, hau da, neandertalei dagokien kulturaldikoak. Baina, aldi berean, maila horretan bertan, Auriñaziar garaiko ohiko tresnak berreskuratu dira, hau da, Homo sapiens-ari dagokion kulturaldia. Musteriensearen eta Auriñaciensaren arteko trantsizio-aldi hau aztarnategiak eskaintzen duen alderdirik garrantzitsuenetako bat da, garai hartan neandertalak anatomikoki modernoak ziren gizakiek ordezkatu baitzituzten.

III. mailako datazio erradiokarbonikoek indusketetan detektatutako bi azpimailen garrantzi kronologikoa zehaztea ahalbidetu dute: IIIa, 39.5-32.6 ky cal BP kronologia auriñaziarrarekin, eta IIIb, kronologia musteriensearekin, gutxienez 46.5 ky BP. Gainera, maila horretan berreskuratutako multzo litikoak mustertartzat hartu ziren hasieran. Hala ere, azken ikerketek auriñaziar gisa sailkatzen dituzte.

Hortzak funtsezkoak izan dira

Maila horretako materiala kronologikoki eta tipologikoki berresleitzeko testuinguru horretan, beharrezkoa zen hortz-aztarnak berraztertzea, horrek guztiak zalantzan jartzen baitzuen neandertalei taxonomikoki esleitzea.

Barandiaranek 1966an egindako indusketa sistematikoetan aztertutako hortzei, goiko hortz molar bati eta beheko premolar bati, azterketa paleoantropologiko berria egin zaie, teknika eta metodo berriak aplikatuz, hala nola kanpoko eta barneko morfologia (hortz-ehunen analisia) mikrotomografia konputarizatuaren eta morfometria geometrikoaren bidez eskaneatutako hortzen azterketa. Azterketa horietatik lortutako emaitzak Erdi Pleistozenoko erregistro fosilean ezagututako beste espezie batzuekin alderatu dira, hala neandertalak nola neolitikoko goi paleolitikoko gizaki modernoak eta gizaki modernoak. Ondorioa argia da: lortutako adierazle guztiak bat datoz hondakinen sailkapen neandertalarekin.

Lezetxikiko hortzen aztarnak, 1966ko Barandiaran indusketakoak, neandertalei esleitu zaizkienak. Argazkia: Diego López-Onaindia

Axlor (Bizkaia) eta Arrillor (Araba) bezalako aztarnategiek neandertalei atxikitako hortz-aztarnak ere eman badituzte ere, bi kasuetan haurren gorpuzkinak dira. Kasu honetan, beraz, Lezetxikiko aztarnategiko hortzen aztarnak dira gaur egun berreskuratu diren mendebaldeko Pirinioetako eskualdeko neandertal helduen hortz bakarrak.

Aztarnen berresleipen honek, Lezetxikiko mailen datazio erradiometrikoetatik datozen datu berriekin batera, Iberiar Penintsulako iparraldean Erdi Paleolitoaren eta Goi Paleolitoaren arteko trantsizio-aldi honetan uste zena baino askoz ere beranduago agertzen zela egiaztatzen du.